Historia pojazdu i jego twórcy

Henryk Fabjański

Jan Henryk Fabjański urodził się 21 stycznia 1919 r. w Pilicy. Tutaj uczęszczał do szkoły powszechnej. Naukę kontynuował w trzyletniej Szkole Rzemieślniczo-Przemysłowej Koła Polskiej Macierzy Szkolnej we Włodzimierzu Wołyńskim, którą ukończył. Podjął prace w charakterze ślusarza w zakładach Kazimierza Arkuszewskiego w Pilicy. Wyjechał do Zakładów Południowych w Nisku będących protoplastą późniejszej Huty Stalowa Wola gdzie pracował do 15 września 1939 r. Powrócił do Pilicy gdzie uruchomił warsztat ślusarski, początkowo w domu rodzinnym przy ul.Żarnowieckiej 32 a następnie w wynajętym budynku przy ul.Żarnowieckiej 23.Tutaj około roku 1942 powstał prototyp motoroweru z silnikiem Fichtel & Sachs o poj. 75 cm³.

Henryk Fabjański w warsztacie na Żarnowieckiej, zdjęcie z lat wojny

Po wojnie pojazd został zarejestrowany w Pilicy w roku 1948. Zakład działał do 1950 r. kiedy to konstruktor przeniósł się do cementowni koło Ogrodzieńca i podjął pracę w zakładach PMIB „Izolacja”. Do cementowni przeniósł wyposażenie warsztatu jednak działalności rzemieślniczej nie podjął. Był autorem wielu wniosków racjonalizatorskich. Na potrzeby zakładu, na własnych urządzeniach, wykonywał nieodpłatnie wiele detali co stało się przyczyną konfliktu z urzędem skarbowym. Henryk Fabjański jest autorem projektu i wykonawcą kraty zamykającej wejście z kruchty do nawy w pilickiej farze. Zmarł 25.05.1989 r.

Henryk Fabjański z rodziną, zdjęcie z lat 60-tych

Dzieje pojazdu

W roku 1958 pojazd został zarejestrowany jako motorower w Ogrodzieńcu-Cementowni. Dalej ślad w dokumentach urywa się. Według relacji syna konstruktora motorower pozostawał w rodzinie do lat siedemdziesiątych. W roku 1985 Tarczyński opisał jego dzieje i konstrukcję w tygodniku „Motor”. Pojazd był wówczas własnością znanego kolekcjonera Motylewskiego. Artykuł w „Motorze” pełen był jednak nieścisłości gdyż autor nie dotarł bezpośrednio do rodziny konstruktora i oparł się na informacjach z drugiej ręki. Wskutek tego w kilku późniejszych relacjach w mediach powielane były błędne informacje o powstaniu pojazdu przed wojną czy też o wyprodukowaniu kilku egzemplarzy:

1936 - Henryk Fabiański wyprodukował w swym warsztacie ślusarsko-mechanicznym w Pilicy lekkie motocykle napędzane silnikami Fichtel i Sachs (75 cm³÷1,25 kW); [Kalendarium serwisu Motoryzacja Polska]

Henryk Fabiański, właściciel Zakładu Ślusarsko-Mechanicznego w śląskim miasteczku Pilica, wykorzystując coraz większy popyt na pojazdy mechaniczne, budował w latach 1936-1939 motocykle. Były to właściwie motorowery z silnikiem o pojemności 75 cm³... [1985 .Tygodnik „Motor”]

Kolejne informacje,tym razem wiarygodne, zebrane zostały w książce Jana Tarczyńskiego „Polskie motocykle 1918-1945”.

Pojazd do lat siedemdziesiątych znajdował się w codziennym użytku stąd w jego konstrukcji pojawiały się zmiany wynikające z dostosowania do zmieniających się przepisów lub z chęci podniesienia komfortu eksploatacji. Zmianie uległ przedni hamulec, który pierwotnie był hamulcem klockowym. Przy tej modernizacji wymieniono przednie koło. Sprężyny przedniego zawieszenia pierwotnie wykonane były ze splotu drutów podobnego do tego wykorzystanego w amortyzacji siodełka. Pierwotny pojazd nie był wyposażony w niewymagane przez ówczesne przepisy światło tylne. Na fotografiach z roku 1985 pojazd ma zamontowane tylne światło prawdopodobnie z „Komara”. Sygnał dźwiękowy stanowiła trąbka. Obecnie pojazd wyposażony jest w dzwonek. Lampa przednia posiadała jedynie wyłącznik na korpusie a w miejscu obecnego przełącznika świateł na kierownicy znajdowała się dźwignia sterująca dekompresją poprzez linkę. Dzięki zastosowaniu dekompresji możliwe było rozpędzanie pojazdu przy użyciu pedałów jak w rowerze oraz wyłączanie silnika. Zmianie ulegała również kolorystyka oraz detale wykończenia. Pojazd, który pierwotnie był cały jasnoniebieski w późniejszym, nieokreślonym okresie czasu otrzymał malowanie w kolorze zielonym. Jako taki opisany został w książce J. Tarczyńskiego. Według informacji uzyskanych od członków rodziny pojazd do czasu sprzedaży był jasnoniebieski. Lewa osłona łańcucha [z wytłoczoną nazwą zakładu] była w naturalnym kolorze duralu. Koła posiadały obręcze chromowane.

[Na podstawie rozmów z siostrą konstruktora - p. Anielą Pałką, synem -Feliksem Fabjańskim oraz z pracownikiem warsztatu p. Kazimierzem Jagieło]

Serdeczne podziękowania dla p. Aleksandra Kota (www.jura-pilica.com) za opracowanie i udostępnienie powyższych materiałów